ԵՊՀ Հայոց պատմության ամբիոնը մայր բուհի հասակակիցն է, ստեղծվել է նրա հետ միաժամանակ: Ամբիոնի առաջին վարիչն է եղել ականավոր հայագետ, Համալսարանի ռեկտոր Հակոբ Մանանդյանը: Այնուհետև հաջորդաբար ամբիոնի վարիչներ են եղել անվանի պատմաբաններ Հ. Ն. Զորյանը, Ս. Պ. Պողոսյանը, Հ. Գ. Ժամկոչյանը, Ա. Գ. Աբրահամյանը, Մ. Գ. Ներսիսյանը, Վ. Ա. Պարսամյանը, Լ. Ա. Խուրշուդյանը, Հր. Ռ. Սիմոնյանը, Բ. Հ. Հարությունյանը, Պ. Հ. Հովհաննիսյանը, Ա. Ե. Մովսիսյանը, իսկ 2020 թ. հոկտեմբերից ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատարը Պատմության ֆակուլտետի դեկան Էդ. Գ. Մինասյանն է:

Հայոց պատմության ամբիոնը իր գոյության 100-ից ավելի տարիների ընթացքում իրավամբ դարձել է հայ պատմագիտական դպրոցի կարևորագույն կենտրոններից մեկը: Տարբեր տարիներին այստեղ դասավանդել ու դասավանդում են ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս Հ. Հ. Մանանդյանը, Հայաստանի ԳԱ ակադեմիկոսներ Մ. Գ. Ներսիսյանը, Գ. Բ. Ղարիբջանյանը, Գ. Խ. Սարգսյանը, Հր. Ռ. Սիմոնյանը, Լ. Ա. Խուրշուդյանը, Վլ. Բ. Բարխուդարյանը, Ա. Ա. Մելքոնյանը, թղթ. անդամ Ա. Հ. Սիմոնյանը, անվանի պատմաբաններ Լեոն, Հ. Զորյանը, Խ. Սամուելյանը, Ա. Գ. Աբրահամյանը, Ս. Պ. Պողոսյանը, Հ. Գ. Ժամկոչյանը, Կ. Ս. Խուդավերդյանը, Ստ. Տ. Մելիք-Բախշյանը, Բ. Հ. Հարությունյանը. ի դեպ նրանց մեծ մասը նույն ամբիոնի շրջանավարտներ են:

Այժմ ամբիոնում դասավանդում են 19 դասախոս, այդ թվում՝ ԳԱԱ 1 ակադեմիկոս, 1 թղթակից անդամ, 4 պրոֆեսոր և 9 դոցենտ: Ամբիոնը հանրապետության պատմաբան կադրերի պատրաստման գլխավոր կենտրոնն է, այստեղ իրենց ուսումնառությունն են ստացել հազարավոր պատմաբան-շրջանավարտներ, հարյուրավոր մագիստրոսներ, հայցորդներ, ասպիրանտներ:

Ներկայումս ամբիոնում են սովորում տասնյակ ասպիրանտներ և հայցորդներ: Նշելի է, որ «Հայոց պատմություն» առարկան դասավանդվում է համալսարանի բոլոր ֆակուլտետներում, իսկ բուն ֆակուլտետում, բացի այդ առարկայից դասավանդվում են նաև հայոց պատմության աղբյուրագիտություն, պատմագրություն, Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն, հայ քաղաքական կուսակցությունների պատմություն և բազմաթիվ այլ մասնագիտական առարկաներ:

Ամբիոնը նաև նշանակալի դերակատարություն ունի պատմագիտության ամենատարբեր բնագավառներին նվիրված իր ուսումնասիրություններով: Ամբիոնի աշխատակիցների կողմից լույս են ընծայվել ավելի քան 1200 մենագրություն՝ շուրջ կես միլիոն մամուլ ծավալով: Այդ աշխատանքները նվիրված են հայոց պատմության բոլոր պատմաշրջաններին և հիմնախնդիրներին: Մասնավորապես վերջին տասնամյակներին նշանակալի են նախամաշտոցյան շրջանի գրային մշակույթի, միջնադարյան Հայաստանի պատմական աշխարհագրության, պատմական ժողովրդագրության, հայոց ազատամարտի, Հայկական հարցի, կուսակցությունների, ազգային գաղափարախոսության, Արցախի հիմնահարցի, սփյուռքի, Հայաստանի Հանրապետության արդի շրջանի պատմության ուսումնասիրության բնագավառներում կատարված աշխատանքները: Վերջին տարիներին կատարված աշխատանքների մեջ կարևոր նշանակություն ունի նաև հայագիտության երախտավորներից Նիկողայոս Ադոնցի գիտական ժառանգության համակարգումն ու հրատարակությունը:

Ամբիոնը առանձնահատուկ և առաջնային դերակատարություն ունի հանրապետության բուհերի և դպրոցների «Հայոց պատմություն» առարկայի ուսումնական ծրագրերի, դասագրքերի, ձեռնարկների, քարտեզների պատրաստման և հրատարակության գործում: Անցած տարիների ընթացքում լույս են տեսել ամբիոնի անդամների կողմից հեղինակված հանրակրթական և ավագ դպրոցների հայոց պատմության բոլոր դասագրքերը, բուհական բազմաթիվ դասագրքեր ու ձեռնարկներ, քրեստոմատիաներ, ուսումնական ու մասնագիտական բազմաթիվ քարտեզներ ու ատլասներ:

Ամբիոնի անդամները գործուն մասնակցություն են ցուցաբերում համալսարանական, հանրապետական ու միջազգային գիտաժողովներին: Ամբիոնի նախաձեռնությամբ հայագիտության ամենատարբեր հարցերի վերաբերյալ կազմակերպվում են գիտական նստաշրջաններ ու բանավեճեր:

Հայաստանի հարակից երկրների պատմության ամբիոնը ստեղծվել է 1998 թ․, ավելի վաղ համալսրանում գործող ԽՍՀՄ և ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնների հիմքի վրա։ Նրա առջև խնդիր էր դրված ուսանողներին դասավանդել այն երկրների (Ռուսաստան, Իրան, Թուրքիա, Վրաստան, Ադրբեջան) պատմությունը, որոնք սերտ առնչություններ են ունեցել մեր ժողովրդի հետ: Անհրաժեշտություն էր զգացվում վերագնահատել և նորովի արժեքավորել Հայաստանի հարակից երկրների հետ մեր փոխհարաբերությունների պատմությունը, իրատեսական պատկերացում ունենալ հարևան պետությունների վերաբերյալ:

Մասնավորապես` հանրապետության համար առաջնահերթ կարևորություն են ներկայացնում Կովկասի երկրները, որոնց հետ փոխհարաբերությունները անցյալում միջնորդավորված են եղել: Ուստի այդ երկրների մասին մեզանում գերիշխել են այն տեսակետները, որոնք ձևավորվել են` ելնելով ռուսական(խորհրդային) քաղաքականության դրույթներից: Վերջին տարիների ընթացքում դիտվում է նաև արևմտյան երկրների հետաքրքրություններով թելադրված հայացքների տարածում: Կասկած չի կարող լինել, որ օտար պետությունների և մշակույթների պարտադրած պատկերացումները և տեսակետները էականորեն խանգարում են հարևան երկրների հետ բնականոն հարաբերությունների զարգացմանը: Բակալավրիատի և մագիստրատուրայի դասընթացներ մշակելիս մտցվում են այնպիսի նոր կուրսեր, հաշվի կառնեին Հայաստանի Հանրապետության շահերն ու հետաքրքրությունները: Ելնելով ժամանակի պահանջներից` ամբիոնում 2009 թ․ մշակվեց «կովկասագիտություն» մասնագիտությամբ մագիստրոսական ծրագիր։

Կովկասագիտության գծով կատարվող աշխատանքները նոր աստիճանի բարձրացվեցին 2011 թ․, երբ ֆակուլտետի կազմում բացվեց Կովկասագիտության առանձին բաժին, որի ուսումնական ծրագրի մշակման ու սպասարկման աշխատանքները իրականացնում են ամբիոնի դասախոսները: Մասնավորապես` ուսանողները հնարավորություն ունեն ուսումնասիրել Կովկասի երկրների պատմությունը, հնագիտությունը և ազգագրությունը, ինչպես նաև յուրացնել վրացերեն ու ադրբեջաներեն լեզուները:

2005 թ. ԵՊՀ-ի ընդհանուր պատմության ամբիոնը վերանվանվել է Համաշխարհային պատմության ամբիոն: Ամբիոնի հետազոտական ոլորտն ընդգրկում է համաշխարհային պատմությունը հնագույն շրջանից մինչև մեր օրերը: Այժմ ամբիոնում աշխատում է 14 դասախոս, որոնք համաշխարհային պատմության տարբեր դարաշրջանների և շրջափուլերի վերաբերյալ հանրապետության ճանաչված մասնագետներն են:

ԵՊՀ ընդհանուր պատմության ամբիոնը կազմավորվել է 1952 թ. Հին աշխարհի և Նոր պատմության ամբիոնների միավորման արդյունքում՝ ակադեմիկոս Աբգար Հովհաննիսյանի ղեկավարությամբ: Տարբեր տարիներին ամբիոնում աշխատել են նշանավոր գիտնականներ և դասախոսներ պ.գ.դ., պրոֆեսոր Ստ. Ներսիսյանը, Գր. Միքայելյանը, Ջ. Կիրակոսյանը, Վ. Դիլոյանը, դոց. Գ. Հարությունյանը և այլք: 1998 թվականից ամբիոնի վարիչն է պրոֆեսոր Ալբերտ Ստեփանյանը:

Ուսումնամեթոդական ընդգրկմամբ ամբիոնը ներկայացնում է համաշխարհային պատմությունը` սկսած հին արևելյան քաղաքակրթությունից մինչև մեր օրերը: Ամբիոնում դասավանդվում են Հին աշխարհի, Միջնադարի և Նոր ու Նորագույն պատմության ամենատարբեր հիմնահարցերին վերաբերող դասընթացներ, որոնց ծրագրերը մշակվել են արդի բուհական մանկավարժության սկզբունքների համաձայն և հրատարակվել են: Ամբիոնի դասախոսները մասնակցել են բուհական 12 և հանրակրթական դպրոցների 15 դասագրքերի ստեղծման աշխատանքներին:

1960-ական թթ. ի վեր ամբիոնում «երկաստիճան» կրթական համակարգով մասնագիտացել է շուրջ 600 ուսանող, իսկ ապա «եռաստիճան» կրթական համակարգով և մագիստրատուրայով՝ շուրջ 150 ուսանող, որոնք աշխատում են գիտության և մշակույթի տարբեր բնագավառներում և քաղաքական ոլորտում: Համաշխարհային պատմության ամբիոնի շուրջ 30 ասպիրանտներ թեկնածուական ատենախոսություն են պաշտպանել Հայաստանում և արտերկրում:

Տարիներ ի վեր ամբիոնի գիտահետազոտական աշխատանքն ընթացել է մի քանի հիմնական ուղղություններով` «Մինչարդյունաբերական, արդյունաբերական և հետարդյունաբերական քաղաքակրթությունների հիմնահարցեր», «Հայաստանը Արևելք-Արևմուտք քաղաքակրթական առնչությունների ծիրում», «Համաշխարհայնացումը հայոց պատմության համատեքստում», «Պատմագիտական միտք և հանրութային կյանք» և այլն: Ավելի քան 60 տարիների ընթացքում ամբիոնի անդամները հրատարակել են 30-ից ավելի մենագրություն և ավելի քան 600 հոդված Հայաստանում և արտասահամանում:

Այժմ ամբիոնին կից գործում է «Համաշխարհային քաղաքակրթությունները և դրանց տիպաբանությունն ու պատմությունը» վերտառությամբ գիտատեսական սեմինարը:
2006 թ. ամբիոնի հիման վրա ստեղծվել է «Համաշխարհային պատմության հայկական ասոցիացիա» հասարակական կազմակերպությունը և ամբիոնի հետ համատեղ կազմակերպվում են թե՛ հանրապետական և թե՛ միջազգային գիտաժողովներ՝ «Անհատը պատմության հոլովույթում 1, 2», «Ազատությունների Մեծ խարտիա-800», «ԱՄՆ Անկախության հռչակագիր-240» և այլն:

Ամբիոնի աշխատակիցների ջանքերով հրատարակվում են արդի պատմագիտության և հումանիտար մտքի հիմնարար խնդիրներին նվիրված գիտական աշխատությունների ժողովածուներ` «Պատմություն և կրթություն 1-4», «Ինքնության հարցեր 1-2», «Պատմության հարցեր 1-5», «Անհատը պատմության հոլովույթում 1, 2»: Ճանաչված գիտնականների կողքին դրանց իրենց ներդրումն են բերում նաև ամբիոնի առավել հեռանկարային ուսանողները:

Միջազգային կապեր և համագործակվություն: Ամբիոնի դասախոսները հրավիրվում են դասախոսությունների Եվրոպայի և Ամերիկայի տարբեր համալսարաններ՝ Միչիգան, Բոստոն, Հարվարդ, Կրակով և այլն: Բացի տեղական հաստատություններից` ամբիոնի անդամներն իրենց որակավորման բարձրացում անցկացրել են նաև Թեսալոնիկի, Բոստոնի, Մոսկվայի, Պետերբուրգի, Տոմսկի, Նովգորոդի համալսարաններում:

Յուրաքանչյուր տարի բացի պլանային դասընթացներից, ամբիոնի մագիստրանտների և բակալավրատի ուսանողների համար արտասահմանյան գիտնականների մասնակցությամբ կազմակերպվում են դասախոսություններ: Ամբիոնի դասախոսները ակտիվորեն մասնակցում են միջազգային գիտաժողովների և սեմինարների՝ Մոսկվա, Ս. Պետերբուրգ, Փարիզ, Վարշավա, Հռոմ, Քեմբրիջ, Օքսֆորդ, Բոստոն, Նեապոլ, Աթենք, Թեսալոնիկ, Թբիլիսի, Վիեննա, Անն Արբոր, Բոստոն, Օսլո, Բրաունշվիգ և այլն:

Երևանի պետական համալսարանի հիմնադրումից հետո` 1921 թ., նշանավոր հնագետ Աշխարհբեկ Քալանթարը հրավիրվում է դասախոսություններ կարդալու: Հենց նույն տարում նա հիմնում է Հին Արևելքի պատմության և հնագիտության ամբիոնը: Հնագիտության առարկայի դասավանդումը նրանից հետո շարունակել է Սմբատ Տեր-Ավետիսյանը` մինչև 1940 թ.: Նրանից հետո դադարեցվել է հնագիտության ամբիոնի գործունեությունը:

1968 թ. մայիսին համալսարանի ռեկտորատի նախաձեռնությամբ որոշվեց պատմության ֆակուլտետում կազմակերպել հնագիտության, աղբյուրագիտության և ազգագրության ամբիոն պրոֆ. Ա. Գ. Աբրահամյանի գլխավորությամբ:

Ամբիոնի կյանքում կարևոր դեր խաղաց նաև ուսումնական գործընթացին այնպիսի խոշոր գիտնականնների ներգրավվածությունը, ինչպիսիք են Բ. Առաքելյանը, Կ. Ղաֆադարյանը և Բ. Պիոտրովսկին: 1975 թ. ամբիոնը վերանվանվում է հնագիտության և ազգագրության ամբիոն, որը մինչև 1982թ. ղեկավարում է հնագետ, պրոֆ. Թ. Խաչատրյանը: 1983 թ. ամբիոնը գլխավորեց պրոֆ. Ս. Եսայանը: Նշված ժամանակաշրջանում ամբիոնի աշխատակիցների ջանքերով հետազոտվեցին մի շարք հանգուցային հուշարձաններ:

1989 թ. ստեղծվեց ազգագրության ամբիոն, որի ղեկավարությունը ստանձնեց դոց. Յու. Մկրտումյանը: 1994 - 2000 թթ. ամբիոնը ղեկավարում էր Հր. Խառատյանը, մինչև 2004 թ.` կրկին Յուրի Մկրտումյանը: 2004 թ.-ին հնագիտության և ազգագրության ամբիոնները նորից վերամիավորվեցին մեկ ամբիոնի կազմում: 2001 թվականից հնագիտության ամբիոնի վարիչի պարտականությունները ստանձնեց պրոֆ. Ի. Ղարիբյանը:

2002 թ. ամբիոնի աշխատակիցների ջանքերով ֆակուլտետում բացվեց մշակութաբանության բաժինը: 2009 թ. Հնագիտություն և ազգագրության ամբիոնի վարիչն է պ.գ.դ., պրոֆեսոր Հ. Ավետիսյանը:

Ամբիոնի աշխատակիցները արդյունավետ գիտական և դաշտային հետազոտություններ են իրականացնում, ինչպես հանրապետությունում այնպես էլ արտասահմանում, պեղվել են քարի դարից մինչև միջնադար բազմաթիվ նշանավոր հուշարձաններ:

Կրթական ծրագրերի շրջանակներում ամբիոնը սերտ համագործակցություն է ծավալել նաև պատմության ֆակուլտետի ամբիոնների հետ: Հատկապես կարևոր է ԵՊՀ գիտական կենտրոնների և այլ ամբիոնների՝ մասնավորապես կենսաբանության ֆակուլտետի հետ լաբորատոր աշխատանքները:

Ամբիոնի համար բազային կառույց է հանդիսանում ԵՊՀ հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի հնագիտական հետազոտությունների լաբորատորիան:

Այսօր հնագիտության և ազգագրության ամբիոնում դասավանդում են մի շարք ճանաչված դասախոս գիտնականներ, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամներ՝ Պ.Ավետիսյանը, Լ. Աբրահամյանը, Մ. Հասրաթյանը, պրոֆեսորներ՝ Ի. Ղարիբյանը, Ռ. Նահապետյանը, Հ. Ավետիսյանը, դոցենտներ՝ Ա. Պետրոսյանը, Հ. Հակոբյանը, Մ. Գաբրիելյանը, Ա. Գնունին, Ա. Բոբոխյանը, Հ. Հարությունյանը:

Ամբիոնը ունի երեք ասպիրանտ և մեկ հայցորդ, որոնք ներգրավված են գիտակրթական ծրագրերում:

Ամբիոնի աշխատակիցների ջանքերով հրատարակվել են մեծ քանակությամբ մենագրություններ, դասագրքեր, գիտական հոդվածներ ոչ միայն հանրապետությունում, այլև արտասահմանում:

ԵՊՀ հայ արվեստի պատմության և տեսության ամբիոնը ստեղծվել է 1996 թ. ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից: Իր հիմնադրման օրից ամբիոնը պատասխանատվություն է կրում նույն ժամանակ ստեղծված «Արվեստաբանություն» բակալավրի և մագիստրոսի կրթական ծրագրերի համար: Դասախոսական անձնակազմի մեջ աշխատել են և շարունակում են աշխատել այնպիսի մասնագետներ, որոնք հանդիսանում են ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաև ռուսական ուսումնական կենտրոնների շրջանավարտներ: Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանից և Ազգային պատկերասրահից, Ռուս արվեստի թանգարանից պատմության ֆակուլտետի արվեստաբանության բաժնում դասավանդելու համար հրավիրվել են մասնագետներ:

Հայ արվեստի պատմության ամբիոնը արվեստաբանության բաժնի ուսանողների համար կազմակերպում է հայ արվեստի պատմություն, ճարտարապետություն, կիրառական արվեստ, թանգարանագիտություն, երաժշտության, կինոյի պատմություն և համաշխարհային արվեստի պատմություն, արվեստի բիզնես և մանաջմենթ առարկաների դասավանդումը: Դասախոսություններն ընթանում են հայերենով և ռուսերենով: Ամբիոնի անդամները առանձին-առանձին կամ միասին գործուն մասնակցություն են ցուցաբերում հանրապետական և միջազգային գիտաժողովներին` հանդես գալով զեկուցումներով, ինչպես նաև դասախոսություններ են կարդում տարբեր երկրների համալսարաններում և թանգարաններում:

Հայ արվեստի պատմության և տեսության ամբիոնը Երևանում, Զալցբուրգում, Մոսկվայում, Բուխարեստում, Լոս Անջելեսում կազմակերպել է միջազգային կոնֆերանսներ հայ արվեստի խնդիրների վերաբերյալ: 2012 թ. սկսած ամբիոնի անձնակազմի ջանքերով սկսվել է Ռումինիայի քաղաքներում պահվող հայ արվեստի գանձերի ուսումնասիրությունը և գիտական համագործակցությունը ռումինացի մասնագետների հետ:

Տարիներ շարունակ ամբիոնում ծավալված է գիտահետազոտական լայն գործունեություն, որն ընդգրկում է հայ արվեստի պատմության տարբեր ժամանակաշրջանների հիմնահարցերը:

Հայ արվեստի պատմության ամբիոնը ստեղծել է Հայ արվեստի գրադարանը և որպես նվիրատվություն` գրքեր է ստացել հայաստանյան և այլ երկրների հաստատություններից ու անհատներից:

ԵՊՀ Մշակութաբանության բաժինը որպես պատմության ֆակուլտետի առանձին ստորաբաժանում գործում է 2002 - 2003 ուսումնական տարվանից: Բաժինն սկզբում ուներ միայն բակալավրիատ, իսկ 2006 - 2007 ուստարում բացվել է նաև մագիստրատուրա: Բաժինը մասնագետներ է պատրաստում մշակութաբանություն, մշակույթի տեսություն և պատմություն, մշակութային քաղաքականություն և ժամանակակից մշակութային գործընթացներ:

ԵՊՀ Մշակութաբանության ամբիոնը բացվել է 2007 թ. հունվարին` Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետի կազմում: Այն ֆակուլտետի մշակութաբանության բաժնի ուսումնական ծրագրերի կազմողն ու դասընթացների իրականացման պատասխանատուն է, ինչպես նաև համահամալսարանական «Մշակութաբանություն» առարկայի դասավանդումն իրականացողը:

Ներկայումս Մշակութաբանության բաժնում մասնագիտական ուսուցումը տարվում է հետևյալ երեք հիմնական համալիրներով. մշակութաբանության և մշակույթի տեսության համալիրը ներառում է մշակութաբանության ներածություն, մարդաբանություն, մշակութային մարդաբանություն, մշակույթի փիլիսոփայություն, մշակույթի սոցիոլոգիա, հնագիտություն, ազգագրություն, էթնոսոցիոլոգիա, մշակութային քաղաքականություն, մշակութային փոխառնչություններ, մշակույթի մասին տեսությունների պատմություն, մասնագիտության արդի խնդիրներ դասընթացները և մշակույթը հետազոտող մի շարք այլ գիտական համակարգեր: Մշակույթի պատմության համալիրը ներառում է երկու բլոկ` Համաշխարհային մշակույթի պատմություն և Հայ մշակույթի պատմություն:

ԵՊՀ ռեկտորի և ամբիոնի մեկտարյա ջանքերի շնորհիվ 2008 թ. սեպտեմբերին ԲՈՀ-ի կոլեգիայի նիստը որոշում է կայացրել գիտական աստիճանների շնորհման անվանացանկում Մշակութաբանությունը ներառելու մասին (Փիլիսոփայություն, Թ0006, Մշակութաբանություն, Փիլիսոփայական գիտություններ, Պատմական գիտություններ): Ամբիոնն ունի Մշակութաբանության մասնագիտության գծով ասպիրանտներ (առկա և հեռակա ուսուցմամբ) ու հայցորդներ: Չորս հոգի պաշտպանել են թեկնածուական ատենախոսություն։ Կարճ ժամանակում ամբիոնում ստեղծվել է փորձառու դասախոսական կազմ, որի ջանքերով այսօր իրականացվում է մշակույթի ոլորտին վերաբերող տեսական և պրակտիկ հիմնական գիտակարգերի դասավանդումը:

Համագործակցություն և ծրագրեր

Ամբիոնը լուրջ գործունեություն է ծավալում գիտահետազոտական աշխատանքների բնագավառում.
- ամբիոնը ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի հետ համատեղ իրականացնում է Արցախի Տիգրանակերտի հնագիտական հետազոտությունները,
- Ֆլորենցիայի համալսարանի հետ համատեղ իրականացվում է «Մետաքսի ճանապարհ. Հայաստան» ծրագիրը, որի արդյունքում սկսած 2018 թվականից «Erasmus+» ծրագրի շրջանակում ԵՊՀ մշակութաբանության ամբիոնի բակալավրիատում և մագիստրատուրայում սովորող ուսանողները հնարավորություն ունեն ուսանելու Ֆլորենցիայի համալսարանում (Իտալիա): Առավելությունը տրվում է այն ուսանողներին, ովքեր մասնագիտանում են մշակույթի պատմության ու մշակութային ժառանգության խնդիրներով, ինչը անմիջապես առնչվում է ծրագրի շրջանակներում իրականացվող «Մետաքսի ճանապարհ Հայաստան․ Վայոց Ձոր» հետազոտական թեմային։
- “Friends of Armenia” անգլիական կազմակերպության աջակցությամբ ամբիոնը Մշակութաբանության բաժնի բարձր առաջադիմություն ունեցող և սոցիալապես անապահով ուսանողներին տարեկան կրթաթոշակներ է հատկացնում, առավել բարձր առաջադիմություն ունեցող և գիտական ու հասարակական ակտիվություն ցուցաբերող ուսանողներին տրամադրվում է անհատական կրթաթոշակ։
- Երևանի պետական համալսարանի մշակութաբանության ամբիոնը՝ խաչքարերի հայտնի մասնագետ, փարիզաբնակ մեր հայրենակից Հարություն Խաչատրյանի և ամբիոնի վարիչ Համլետ Պետրոսյանի համաղեկավարությամբ, իրականացնում է «Խաչքարերի ժողովածու. Հայաստանի հանրապետություն, Արցախի հանրապետություն» հետազոտական ծրագիրը սկսած 2018 թվականից: Աշխատանքներում, մասնագետներից զատ, ներգրավված են նաև ԵՊՀ մշակութաբանության բաժնի ուսանողները:
- Ամբիոնը համագործակցում է Հայաստանի պատմության թանգարանի և Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հետ։
- Սերտորեն համագործակցում է ԱՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության հետ, որի շրջանակներում ամբիոնը լայնածավալ հնագիտական հետազոտություններ է իրականացրել Արցախում և մշակել Արցախի մշակութային քաղաքականության հայեցակարգ։

Ամբիոնի դասախոսները իրականացնում են ակտիվ գիտահետազոտական գործունեություն մշակութաբանության, մշակութային մարդաբանության և մշակութային ժառանգության բնագավառներում: Ավանդական և ժամանակակից երաժշտական մշակույթի և թանգարանագիտության մասնագետ Հ. Պիկիչյանը Թանգարանային աշխատակիցների ու բարեկամների ասոցիացիայի նախագահն է: Նրա ջանքերի շնորհիվ բաժնի բազմաթիվ ուսանողները ներգրավվում են թանգարանային գործունեության մեջ: Յու. Անտոնյանը հետազոտում է ժամանակակից կրոնական գործընթացներ, բազմաթիվ միջազգային ծրագրերի իրականացնող է և ղեկավար, որոնց մասնակից է դարձնում նաև ուսանողներին և ասպիրանտերին: Ռ. Մկրտչյանը ակտիվորեն ընդգրկում է ուսանողներին հնագիտական պեղումների արդյունքների մարդաբանական զննման գործընթացում:

Բաժնի բոլոր դասախոսները տպագրվում են տեղական և արտասահմանյան ամսագրերում, ինչպես նաև ակտիվորեն մասնակցում են բազմաթիվ տեղական և միջազգային հետազոտական ծրագրերին, սեմինարներին և կոնֆերանսներին: Ամբիոնի դասախոսները նաև պարբերաբար խորհրդատվական ծառայություններ են մատուցում ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությանը և այլ պետական և ոչ պետական կազմակերպություններին:

Մշակութաբանության ամբիոնը սկսած 2009 թվականից կազմակերպում է «Մշակույթը, պատմությունը և արդիականությունը» խորագրով մշակութաբանական ուսանողական ամենամյա կոնֆերանս, որտեղ զեկուցումներով հանդես են գալիս մշակութաբանության բաժնի բակալավրիատի 3-րդ, 4-րդ կուրսերի և մագիստրատուրայի 1-ին կուրսի ուսանողները: Զեկուցումների քննարկմանը մասնակցում են Մշակութաբանության ամբիոնի դասախոսները, ինչպես նաև հրավիրյալ փորձագետներ:

Ամբիոնի վարիչն է պատմական գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Համլետ Լենսերի Պետրոսյանը։

Սփյուռքագիտության ամբիոնը հիմնադրվել է 2008 թ. աշնանը` Սփյուռքի նախարարության նախաձեռնությամբ և ԵՊՀ ռեկտորի որոշմամբ: Իր գործունեությունը ամբիոնը սկսել է 2009 թ.` կազմակերպելով ընդունելություն ամբիոնի նորաստեղծ մագիստրատուրայում՝ «Սփյուռքագիտություն» մասնագիտությամբ: 2014 թ. Հայկական սփյուռքի մեծագույն կրթամշակութային կազմակերպության՝ Համազգային հայ կրթական և մշակութային միության հովանավորությամբ ամբիոնում սկզբնավորվեց «Հայագիտություն» մագիստրոսական ծրագիրը՝ համանուն մասնագիտությամբ, որի նպատակը սփյուռքի դպրոցների համար մանկավարժական կադրեր պատրաստելն է:

Ամբիոնում աշխատանքները խարսխված են այնպիսի սկզբունքների վրա, որոնք կոչված են մասնագիտության գործնական արդիականությունը հարստացնելու նաև գիտահետազոտական բարձր որակներով: Այդ սկզբունքներն են՝ միջգիտակարգային մոտեցումը, ուսումնական գործընթացի ուսանողակենտրոնությունը, մատուցվող գիտելիքների կիրառականությունը, մասնագիտական որակների հեռանկարայնությունը, գիտահետազոտական հմտությունների զարգացումը, մասնագիտական պրակտիկաների կազմակերպումը:

«Սփյուռքագիտություն» մագիստրոսական ծրագրի շրջանակներում ուսանողներին տրվում են հայկական և այլ սփյուռքների պատմության և ներկայի վերաբերյալ ամբողջական գիտելիքներ, արդի շրջանում սփյուռքի դերի վերաբերյալ խորքային պատկերացումներ, սփյուռքագիտական հետազոտությունների իրականացման հմտություններ, սփյուռքի համայնքներում դաշտային հետազոտությունների անցկացման կարողություններ, սփյուռքագիտությանն առնչվող տարբեր գիտաճյուղերին բնորոշ մեթոդաբանության իմացություններ:

Անցյալ տարիներին ամբիոնի ուսանողները և շրջանավարտները ընդգրկվել ու հաջողությամբ մասնակցել են՝ ամբիոնի և արտասահմանյան գործընկերների գիտահետազոտական ծրագրերին (գիտաժողովներ ՀՀ-ում, Լիբանանում, ՌԴ-ում և ԱՄՆ-ում, կլոր սեղաններ և այլն), ամբիոնի կազմակերպած դաշտային հետազոտությունների ծրագրերին (Ռումինիա, ՌԴ), Սփյուռքի կառույցների կողմից կազմակերպված տարբեր մասնագիտական մրցույթներին:

Ամբիոնը կազմակերպել է «Ռուսաստանի Դաշնության հայկական սփյուռքը» միջազգային գիտաժողով (2016 թ.), հրատարակել «Սփյուռքագիտության» տարեգրքեր (2012 թ. 2013 թ.):
Ներկայումս ամբիոնի իրականացրած կրթական ծրագրերում դասավանդում են պրոֆեսորներ՝ Ա. Ս. Եղիազարյանը, Ա. Ց. Մարուքյանը, Վ. Գ. Թունյանը, դոցենտներ՝ Գ. Մ. Մխիթարյանը, Լ. Հ. Հովհաննիսյանը, Ա. Է. Հովհաննիսյանը և այլք:

Ամբիոնի ասպիրանտներն ու հայցորդները հաջողությամբ պաշտպանել են թեկնածուական ատենախոսություններ:

Ամբիոնի շրջանավարտները մասնագիտական աշխատանքի են անցել ԵՊՀ-ում և սփյուռքի հետ աշխատանքներում մասնակցություն ունեցող ՀՀ պետական մարմիններում: